Jaki jest wpływ żywieniowych praktyk rodzicielskich na wskaźnik masy ciała u dziecka? Z roku na rok zmniejsza się liczba rodzin wielodzietnych. Wile młodych pary zakładających rodzinę ograniczają swoje plany do jednego dziecka.  Rodzice skupiają całą swoją uwagę na jedynakach, ale z drugiej strony obowiązki zawodowe i szybkie tempo życia wymuszają poniekąd korzystanie z ułatwień, jakie oferują współcześni producenci żywności. Popularna jest żywność wygodna, rezygnuje się z gotowania dwudaniowych obiadów na rzecz przekąsek i jedzenia na mieście. Zadać sobie należy pytanie, jakie są skutki określonych zachowań rodziców, a także czy zdiagnozowanie otyłości u dziecka skłania opiekunów do zmiany swego dotychczasowego postępowania.

Do praktyk związanych z jedzeniem stosowanych przez rodziców zaliczyć możemy:

• ograniczanie (związane z rodzajem bądź też ilością pokarmu);
• zmuszanie do jedzenia;
• monitorowanie (uważne śledzenie, co dziecko zjada);
• próba poprawy jakości i zoptymalizowania ilości spożywanego przez dziecko pokarmu opierająca się na jednoznacznych regułach określających, co dziecko powinno jeść.

Obecnie uważa się, że nadmierna kontrola rodziców, zwłaszcza w zakresie ilości spożywanego jedzenia, rozregulowuje naturalne mechanizmy odczuwania głodu i sytości, co może skutkować nadmiernym przyjmowaniem pokarmu w przyszłości i problemami z nadwagą i otyłością. Szkodliwy jest jednak również całkowity brak kontroli. Środowisko, w którym żyjemy, uznawane jest za sprzyjające otyłości i od umiejętnego pokierowania żywieniem dziecka w znacznej mierze zależy wykształcenie się u niego prawidłowych nawyków. Właściwa kontrola rodzicielska jest skuteczna jedynie do pewnego wieku. Po wkroczeniu w okres dojrzewania wpływ opiekunów znacząco się zmniejsza. Liczyć należy na to, że wypracowane w latach wczesnego dzieciństwa odpowiednie nawyki zaprocentują w wieku dorosłym, nawet jeśli okresowo nastolatek się przeciwko nim zbuntuje.

Rodzice są bardzo wrażliwi na to, czy masa ciała ich dziecka mieści się w odgórnie ustalonych normach. Jeśli jest nieprawidłowa, podejmują różnorakie działania mające na celu zmianę nawyków żywieniowych i jej normalizację. Niestety, dość często spotyka się zjawisko zmuszania do jedzenia dzieci o zbyt niskiej masie ciała. Badania sugerują, że takie postępowanie skutkuje jeszcze większą niedowagą w niedalekiej przyszłości. Ma to swoje psychologiczne uzasadnienie – dzieci nakłaniane nieustannie do jedzenia kojarzą je jako czynność przykrą i po pewnym czasie praktycznie przestają odczuwać głód. W efekcie, mimo ciągłego wmuszania w nie posiłków jedzą mniej niż rówieśnicy i słabiej przybierają na wadze. Takie zakłócenie mechanizmów kontroli pobierania pokarmu może w życiu dorosłym skutkować wystąpieniem zarówno otyłości, jak i zaburzeń odżywiania.

Okazuje się, że nie tylko postawy rodziców wpływają na stan odżywienia dzieci, ale obserwuje się też relację odwrotną. Stan zdrowia, a więc m.in. nadwaga i otyłość dziecka, mobilizują rodziców do wprowadzenia pewnych zmian w sposobie żywienia. Niejednokrotnie zaczynają oni sprawować większą kontrolę nad jedzeniem, a przestają kłaść nacisk na to, by dziecko zjadło „do czysta”. Wpływ zdiagnozowanych u dziecka zaburzeń na zachowania rodziców jest bardzo silny, silniejszy nawet niż wpływ wcześniejszych nawyków na powstanie choroby.

W kontrolowaniu żywienia dziecka kluczowy jest umiar i złoty środek. Najnowsze polskie schematy żywienia niemowląt mówią wyraźne, że rodzic decyduje o tym, CO dziecko zje oraz KIEDY i JAK jedzenie będzie podane. Natomiast dziecko powinno mieć możliwość zdecydowania, CZY posiłek w ogóle zostanie zjedzony, a jeśli tak, to W JAKIEJ ILOŚCI. Przestrzeganie tej zasady pomoże uchronić dziecko przed chorobami związanymi z żywieniem, ale pozwoli też rodzicom na rozsądne rozplanowanie dnia i niepoświęcanie sprawom posiłków każdej wolnej chwili. A spokojny, pewny tego, co robi rodzic jest dla dziecka równie ważny, jak odpowiednie żywienie.

Piśmiennictwo
1. Jansen PW, Tharner A, van der Ende J, Wake M et al., Feeding practices and child weight: is the association bidirectional in preschool children?, Am J Clin Nutr 2014;100:1329–36.
2. Szajewska H, Socha P, Horvath A, Rybak A, Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Stand Med, Pediatr 2014;11;321-338.

autor:
Agata Jagielska
dietetyk
absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego