Dodatki do żywności – substancje chemiczne lub naturalne, które w normalnych warunkach nie są spożywane same jako żywność ale są dodawane w celu poprawy produktu. Mają za zadanie oddziaływać na zmysły konsumenta oraz mają wydłużyć proces konserwacji żywności.

W dzisiejszych czasach żywność uległa znacznej zmianie pod względem jakościowym. Ogromna konkurencja na rynku żywnościowym sprawiła, że poszerzył się asortyment produktów spożywczych. Producenci coraz bardziej konkurują między sobą w walce o konsumenta. Produkty mają coraz dłuższą datę do spożycia, oddziałują  bardziej na walory smakowe i zapachowe, przybierają różne konsystencje oraz kolory. Żywność jest bardziej przetworzona a związki chemiczne są masowo dodawane do produktów żywnościowych. Niestety wszystkie te zmiany w dużym stopniu mają lub będą za parę lat miały wpływ na stan zdrowia konsumenta.

Podział dodatków do żywności:

Dodatki możemy podzielić na dwie grupy.

a) Ze względu na pochodzenie :

• Naturalne,
• Identyczne z naturalnym,
• Sztuczne.

b) Ze względu na funkcję technologiczną:

– Konserwanty chemiczne – hamują wzrost drobnoustrojów. Najczęściej stosowane konserwanty to sole kwasu sorbowego, benzoesowego lub siarkowego (IV)

– Przeciwutleniacze – powstrzymują procesy utleniania składników żywności. Należą do nich: kwas askorbinowy i tokoferole galusam propylu, butylohydroksyanizol BHA, butylohydroksytoluen BHE.

– Regulatory kwasowości – nadają smak, ograniczają rozwój bakterii, hamują lub przyspieszają procesy enzymatyczne. Stosuje się związki organiczne: octowy, cytrynowy, mlekowy i ich sole.

– Barwniki – przywracają, wzmacniają i nadają barwę produktom. Zaliczamy do nich ekstrakty zawierające antocyjany, chlorofil, syntetyczny β-karoten, azorubina, błękit brylantowy FCF.

– Substancje smakowo-zapachowe:

• Aromaty – wyodrębnione z surowców naturalnych
• Substancje wzmacniające smak i zapach- np. glutaminian sodu, nukleotydy
• Substancje słodzące – oprócz cukrów, poliole (maltiltol, laktiol, sorbitol), sacharyna, aspartam.

– Substancję kształtujące teksturę

• Substancje zagęszczające i żelujące – guma arabska, tragakanta, agar, karagen, pekryna), guma guar, mączka chleba świętojańskiego, ksantyn, gelan. karboksyceluloza, skrobie modyfikowane)
• Emulgatory – lecytyna, estry kwasów tłuszczowych i ich pochodne.
• Substancje przeciwdziałające zbrylaniu – krzemiany i fosforany.

Dodatki do żywności – szkodliwe działanie na zdrowie:

Czytając etykiety produktów na półkach sklepowych odnosi się wrażenie, że nazwy składników zapisane są w niezrozumiałym języku. Okazuje się, że w dzisiejszych czasach sól jest za mało słona a cukier za mało słodki  i trzeba dodać chemiczne wspomagacze, aby klient kupował więcej i konsumował więcej, a co za tym idzie rozwijał się handel żywieniowy. Zapominamy jednak o tym, że kupując takie produkty serwujemy rodzinie ogromną dawkę chemii.

Tabela. Wykaz 20 najbardziej szkodliwych dodatków do żywności

Źródło: B.Statham, E 13 Tabele dodatków i składników chemicznych

Uważa się, że dodatki do żywności przyczyniły się do pojawienia alergii i nietolerancji pokarmowych, znacznie obniżyły odporność człowieka oraz przyczyniły się do wzrostu ilość zachorowań na nadciśnienie tętnicze i otyłość. Każdy z nas powinien zadbać o swoje zdrowie. Warto jest poświęcić trochę czasu na czytanie etykiet i zainteresować się swoją dietą.

Piśmiennictwo
1. Gawęckiego J. i Messor-Pietraszewskiej T., Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu, Wydaw. Naukowe PWN, Warszawa 2004
2. Bator J.,Zmień Chemię na jedzenie,Wydaw.Znak,Kraków 2013
3. Zielinska I.,Czerwonka-Szafarska M. Nadwrażliwość na substancje dodawane do żywności-niedoceniony problem w praktyce pediatrycznej”Przegląd Pediatryczny” 2008,t.38,nr4
4. B.Statham, E 13 Tabele dodatków i składników chemicznych)

autor:
mgr wychowania fizycznego Katarzyna Borzyszkowska
absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańku