Tarczyca jest największym gruczołem wewnątrzwydzielniczym w organizmie człowieka. Jej masa waha się od 20 do 30gramów. Umiejscowiona jest w przedniej, dolnej części szyi poniżej krtani. Swoim kształtem przypomina motyla, kokardę lub zdaniem innych literę H. Dzielimy ją na dwa płaty (prawy większy i lewy mniejszy) połączone cieśnią. Tarczyca jest gruczołem o bardzo dobrym ukrwieniu – przepływ krwi wynosi 5/ml/g/min.

Prawidłowo funkcjonująca tarczyca wydziela następujące hormony:

• tyroksynę (T4) i trójjodotyroninę
  (T3) (wpływające na przemianę materii i zużytkowanie przez
  organizm substancji odżywczych oraz nasilające zużycie tlenu
  przez komórki nerek, serca i mięśni szkieletowych)
  
• kalcytoninę (hormon regulujący
  wraz z parathormonem wydzielanym przez przytarczyce gospodarkę
  wapniowo-fosforanową w organizmie, kalcytonina zmniejsza stężenie
  wapnia w surowicy poprzez wiązanie go w kościach).
  

Prawidłowe funkcjonowanie tarczycy jest zależne od przysadki mózgowej, która wydziela hormon TSH (tyreotropowy) i pobudza gruczoł tarczowy do produkcji hormonów T3 i T4. Regulowanie pracy tarczycy odbywa się na podstawie ujemnego stężenia zwrotnego czyli wysoki poziom hormonów T3 i T4 hamuje wydzielanie TSH (przy nadmiernym stężeniu aktywnych hormonów tarczycy poziom TSH będzie niski, poniżej normy). Z kolei zbyt niski poziom aktywnych hormonów tarczycy zmobilizuje przysadkę mózgową do produkcji TSH. Przy niedoborze hormonów tarczycy będziemy obserwować wysoki poziom hormonu TSH.

Tyroksyna (T4) jest głównym produktem wydzielniczym tarczycy i stanowi ok. 85% wszystkich hormonów produkowanych przez ten gruczoł. Pełni ona rolę prohormonu – „półproduktu” do produkcji aktywnej formy czyli trójodotyroniny (T3). Receptory na hormon T3 znajdują się na praktycznie każdej komórce ludzkiego organizmu a wiedząc to możemy sobie wyobrazić jak istotna rolę odgrywają aktywne hormony tarczycy.

Co wpływa na prawidłową pracę tarczycy?

Jeśli chcemy zadbać o tarczycę powinniśmy przede wszystkim zrezygnować z palenia papierosów o ile wcześniej tego nie zrobiliśmy, ograniczyć stres i nauczyć się wypoczywać a przede wszystkim zadbać o prawidłową podaż w diecie jodu i selenu.

Zapotrzebowanie na jod u osób dorosłych, mężczyzn i kobiet, wynosi 95μg (EAR – średnia wartość, pokrywająca dobowe zapotrzebowanie 50% zdrowych osób w danej grupie). Podczas ciąży zapotrzebowanie na jod wzrasta do poziomu 160μg, z kolei w okresie karmienia niemowlęcia piersią osiąga poziom 210μg na dobę. Chcąc zapewnić sobie prawidłowy poziom jodu w diecie powinniśmy wzbogacić jadłospis w takie produkty jak: skorupiaki, mięczaki, ryby (dorsz, halibut, śledź), mleko i jego pochodne oraz jaja. Ważnym źródłem jodu jest także sól jodowana.

Wchłanianie jodu z przewodzie pokarmowym mogą utrudniać substancje zawarte w kapuście, kalafiorach i orzeszkach ziemnych a także mąka sojowa, azotany, fluorki, wapń, magnez i żelazo.

Zapotrzebowanie dobowe na selen wynosi 55μg (osoby dorosłe, kobiety i mężczyźni). Kobiety w ciąży powinny spożywać około 60μg selenu dziennie a matki karmiące 70μg. Produkty bogate w selen to skorupiaki i ryby pochodzenia morskiego, czosnek, grzyby i suche nasiona roślin strączkowych. W mleku i jego przetworach poziom selenu zależny jest od poziomu tego pierwiastka w paszy. Z żywności selen wchłania się w około 90%, pozytywny wpływ na wchłanianie tego pierwiastka mają białko, witaminy A, E, C oraz inne przeciwutleniacze. Przyswajalność z kolei zmniejszają metale ciężkie, duża zawartość siarki w diecie oraz niska podaż białka w pożywieniu.

Autorka:
Agnieszka Kornacka – dietetyk
Wykładowca dietetyki w Akademii Dietetyki